Sự phát triển mạnh của thương mại điện tử trong nhiều năm qua dẫn tới việc hàng triệu người bán hoạt động khắp các nền tảng, các cơ quan quản lý còn gặp nhiều khó khăn trong việc kiểm soát hàng giả, hàng nhái hàng kém chất lượng, cũng như chưa có đủ biện pháp xử lý nghiêm khắc.
Theo báo cáo của Allied Market Research trong năm 2022, tỷ lệ thanh toán COD (Cash On Delivery) tại Việt Nam chiếm tới hơn 80%, trong đó tỷ lệ trả hàng trung bình rơi vào khoảng 15% – 20%, điều này cho thấy người mua hàng lựa chọn phương thức COD chủ yếu vì lý do không tin tưởng vào sản phẩm được quảng cáo trên mạng và phải trực tiếp nhận hàng và kiểm tra thì mới an tâm trả tiền.
Sàn thương mại điện tử “tràn ngập” hàng giả, hàng nhái
Thực tế cho thấy, vấn nạn hàng giả, hàng nhái đang xuất hiện nhiều trên các sàn thương mại điện tử hiện nay. Số vụ vi phạm không ngừng gia tăng, tính chất và diễn biến phức tạp. Không chỉ hàng hóa tiêu dùng thông thường mà nguy hiểm hơn, nhiều thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, thuốc chữa bệnh… cũng bị làm giả với số lượng lớn để kinh doanh online, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng.
Với số lượng người mua và bán khổng lồ, các sàn thương mại điện tử đang trong tình trạng mất kiểm soát về chất lượng, uy tín. Điều này không chỉ gây thiệt hại cho người mua mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín của người bán và nhãn hàng.
Ngoài ra, các cơ quan chức năng cũng thường xuyên nhận phản ánh của các đơn vị sở hữu thương hiệu lớn về tình trạng hàng giả, hàng nhái thương hiệu của họ bày bán công khai trên các sàn TMĐT lớn như Lazada, Shopee, TikTok. “Tôi đã thử với sản phẩm của Hãng Nike, chỉ vài thao tác đơn giản kiểm tra trên Shopee, Lazada là ra hết. Sau đó, hãng này phản ánh hầu hết đều là hàng giả, hàng nhái” – Ông Trần Hữu Linh – Tổng Cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường chia sẻ.
Liệu thanh toán COD có thực sự là giải pháp?
Trong giai đoạn vừa qua, việc sử dụng COD trong thương mại điện tử tại Việt Nam mang lại tiện lợi cho người tiêu dùng nhưng cũng tiềm ẩn nhiều hạn chế và thách thức cả cho người bán và dịch vụ giao hàng.
Mặt hạn chế của COD
Quản lý tiền mặt và rủi ro an ninh: Việc thu tiền mặt tại điểm giao hàng đòi hỏi phải có một quy trình quản lý tiền mặt chặt chẽ, từ việc thu tiền đến việc chuyển tiền về công ty. Điều này không chỉ tăng chi phí vận hành mà còn tiềm ẩn rủi ro về an ninh tiền mặt và nguy cơ mất mát do gian lận hoặc cướp giật.
Gian lận và hoàn hàng: COD cũng mở ra cánh cửa cho các hành vi gian lận, như việc đặt hàng giả mạo hoặc không thanh toán khi nhận hàng. Ngoài ra, tỷ lệ hoàn hàng thường cao hơn so với các phương thức thanh toán trực tuyến, gây tổn thất cho người bán và làm tăng chi phí logistics.
Tốc độ giao dịch: Việc thanh toán bằng tiền mặt khi giao hàng thường kéo dài thời gian giao dịch, từ việc kiểm tra sản phẩm đến việc thu tiền, làm chậm quy trình giao hàng và ảnh hưởng đến trải nghiệm khách hàng.
Để giải quyết những hạn chế này, Trung tâm Tin học và Công nghệ số – Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) đã nghiên cứu phối hợp với các đơn vị, tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán triển khai Hệ thống Giải quyết tranh chấp trực tuyến trong thương mại điện tử có tích hợp thanh toán đảm bảo (Escrow). Escrow được triển khai nhằm mục đích hạn chế tình trạng Người bán kinh doanh các sản phẩm kém chất lượng, quảng cáo sai sự thật, đồng thời thúc đẩy việc thanh toán không dùng tiền mặt; giảm tỷ lệ thanh toán bằng hình thức COD; giảm tỷ lệ hoàn hàng trong Thương mại điện tử khi mua sắm trực tuyến.
Lợi ích của thanh toán không dùng tiền mặt trong thương mại điện tử
Thanh toán không dùng tiền mặt mang lại nhiều lợi ích vượt trội so với phương thức COD trong môi trường thương mại điện tử, không chỉ tối ưu hóa trải nghiệm mua sắm cho người tiêu dùng mà còn cải thiện hiệu quả kinh doanh cho các doanh nghiệp. Dưới đây là một số lợi ích chính:
- Tăng cường bảo mật và giảm rủi ro
Thanh toán không dùng tiền mặt giảm thiểu rủi ro an ninh liên quan đến việc vận chuyển và bảo quản tiền mặt. Các giao dịch điện tử thường được bảo vệ bằng công nghệ mã hóa và xác thực đa lớp, giảm thiểu nguy cơ gian lận và trộm cắp.
COD có nguy cơ cao về an ninh tiền mặt và gian lận, như việc giả mạo nhận hàng hoặc nhận hàng không thanh toán.
- Tối ưu hóa quy trình giao dịch
Thanh toán không dùng tiền mặt làm giảm thời gian xử lý giao dịch, từ đó tăng tốc độ giao hàng và cải thiện trải nghiệm khách hàng. Các giao dịch được thực hiện gần như ngay lập tức, giúp tiết kiệm thời gian và công sức.
COD thường yêu cầu thời gian xử lý lâu hơn do việc kiểm tra sản phẩm và thu tiền mặt tại điểm giao hàng, làm chậm quy trình và có thể gây ra sự không hài lòng cho khách hàng.
- Cải thiện Dòng tiền và Quản lý tài chính
Thanh toán không dùng tiền mặt cung cấp dòng tiền tức thì và dễ dàng hơn cho người bán, giúp họ quản lý tài chính một cách hiệu quả. Các giao dịch được ghi nhận và theo dõi tự động, hỗ trợ việc kế toán và quản lý tài chính.
COD thường gặp phải trở ngại trong quản lý dòng tiền do sự chậm trễ trong việc thu tiền mặt và tiềm ẩn rủi ro mất mát tiền mặt.
- Tiết kiệm Chi phí
Thanh toán không dùng tiền mặt giảm thiểu chi phí liên quan đến việc xử lý tiền mặt, bao gồm chi phí vận chuyển, bảo hiểm, và quản lý tiền mặt.
COD có thể làm tăng chi phí vận hành do cần phải xử lý, vận chuyển, và quản lý tiền mặt, cũng như nguy cơ thất thoát trong quá trình vận chuyển.
- Khuyến khích tiêu dùng
Thanh toán không dùng tiền mặt thường kèm theo các ưu đãi, giảm giá, hoặc tích điểm thưởng, khuyến khích người tiêu dùng sử dụng thường xuyên và tăng cường sự trung thành.
COD ít có khả năng cung cấp các ưu đãi tương tự do thiếu tính kết nối và tự động trong quy trình thanh toán.
Trong trường hợp có tranh chấp xảy ra giữa Người mua và Người bán, hệ thống giải quyết tranh chấp trực tuyến sẽ giải quyết với 3 cấp bậc xử lý tranh chấp: Cấp độ 1 – Giải quyết giữa Người mua và Người bán; Cấp độ 2 – Giải quyết thông qua Sàn thương mại điện tử; Cấp độ 3 – Giải quyết thông qua các trung tâm Trọng tài thương mại.
Với giải pháp này, hoạt động thương mại trực tuyến sẽ ngày càng được an toàn hơn và đảm bảo hơn.
Trung tâm Tin học và Công nghệ số sẽ tiếp tục phối hợp với các đơn vị, tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán triển khai các giải pháp, hạ tầng để thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt giảm tỷ lệ COD cũng như tỉ lệ “bom” hàng, “bùng” hàng, đồng thời giảm thiểu tình trạng Người bán kinh doanh các sản phẩm kém chất lượng, sai quảng cáo.
Nhân ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam 15/3, trong bối cảnh ngày càng có nhiều hành vi lừa đảo, xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng trong các giao dịch trên môi trường trực tuyến, tính minh bạch, an toàn tiêu dùng càng được đề cao, Trung tâm Tin học và Công nghệ số mong muốn nhà nước và doanh nghiệp cùng đồng hành bảo vệ sự an toàn của người tiêu dùng trong quá trình lựa chọn, thanh toán, sử dụng hàng hóa, dịch vụ.
