Đi qua những vun vút người và xe, trong những vạt nắng hanh hao đầu hạ, chúng tôi về thăm Viện Di truyền Nông nghiệp. Qua lời giới thiệu của một người bạn, chúng tôi may mắn được gặp PGS.TS Lê Huy Hàm. Ông là một con người mà như lời các cán bộ trong Viện đã nhận xét là người xem những nghiên cứu khoa học như là lẽ sống.
Điều gây cho tôi ấn tượng đầu tiên khi được gặp ông, đó là phong thái hiền hòa, cách nói chuyện giao tiếp cởi mở, khuôn mặt và nụ cười phúc hậu, đức độ. Có lẽ chính vì ngày đêm trăn trở, lao tâm, khổ trí nghiên cứu để tìm ra giải pháp tốt nhất cho sự phát triển nông nghiệp của Việt Nam mà mái tóc ông đã nhuốm màu thời gian, làn da sạm nắng khi nghiên cứu thực tế trên đồng ruộng.
Qua tìm hiểu, được biết, ông đứng vai trò là một chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học kỹ thuật trong nông nghiệp. Từ năm 1983 đến năm 1989, ông là cán bộ nghiên
cứu tại Viện khoa học, viện sinh thái Việt Nam. Đến giai đoạn năm 1992 đến năm 2006, ông chuyển qua công tác và làm Phó Viện trưởng Viện Di truyền Nông nghiệp, Giám đốc, Bí thư Đảng ủy Trạm chuyển giao công nghệ sinh học, Chánh Văn phòng Công nghệ sinh học – Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Từ năm 2007 đến nay, ông giữ chức Viện trưởng Viện Di truyền Nông nghiệp Việt Nam.
Viện Di truyền Nông nghiệp được thành lập năm 1984, là đơn vị sự nghiệp khoa học trực thuộc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam có nhiệm vụ nghiên cứu cơ bản, định hướng và ứng dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật thuộc lĩnh vực di truyền và công nghệ sinh học nhằm thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội của Ngành.
Trong những năm qua, cùng với sự nỗ lực của tập thể cán bộ viện, dưới sự lãnh đạo của PGS.TS Lê Huy Hàm, Viện đã xây dựng các chương trình, dự án, kế hoạch nghiên cứu và chuyển giao công nghệ thuộc lĩnh vực di truyền và công nghệ sinh học dài hạn phục vụ cho mục tiêu phát triển kinh tế xã hội. Đồng thời đẩy mạnh triển khai thực hiện nghiên cứu ứng dụng công nghệ AND tái tổ hợp và công nghệ Nano để phân tích genome thực vật. Ứng dụng phương pháp di truyền và công nghệ sinh học để đa dạng nguồn gen, tạo vật liệu khởi đầu phục vụ công tác chọn, tạo giống cây trồng và vi sinh vật. Ngoài ra Viện còn phát triển và ứng dụng tin sinh học để xây dựng cơ sở dữ liệu hệ gen cây trồng và vi sinh vật: bản đồ gen, trình tự gen, chức năng gen, cây trồng biến đổi gen, sản phẩm biến đổi gen; và thực hiện nhiệm vụ chuyển giao công nghệ, khuyến nông thuộc lĩnh vực di truyền và công nghệ sinh học
. Bên cạnh đó, PGS,TS Lê Huy Hàm đã định hướng, mở rộng thực hiện hợp tác quốc tế nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ, phối hợp chuyên gia và đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực di truyền và công nghệ sinh học nông nghiệp với các tổ chức và cá nhân nước ngoài theo quy định của Nhà nước. Thời gian qua, Viện đã phối hợp với các công ty, các địa phương trên cả nước nhằm chuyển giao công nghệ và phát triển sản xuất theo định hướng công nghiệp. Các giống lúa Khang Dân đột biến, đậu tương DT84, DT96, DT2008, mía ROC26, cam V2, bộ giống lúa chất lượng Japonica, bộ giống nấm ăn và giống dược liệu,… Việc nghiên cứu chuyển giao công nghệ đã và đang giúp Viện xây dựng thương hiệu và tạo ra những giống cây trồng cho năng suất cao, có khả năng chống chịu với điều kiện ngoại cảnh bất thuận lợi. Viện đã kết hợp phương pháp truyền thống, đột biến thực nghiệm và công nghệ sinh học đã tạo được 48 giống quốc gia, trong đó có 22 giống lúa, 06 giống đậu tương, 01 giống rau, 07 giống hoa, 04 giống cây ăn quả, 03 giống nấm và 05 giống cây trồng khác. Song song đó Viện ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô tế bào xây dựng các quy trình nhân giống sạch bệnh, phục tráng, khai thác phát triển nguồn gene một số giống cây trồng quan trọng. Ứng dụng kỹ thuật chọn giống phân tử (MAS, MABC) trong chọn tạo giống kháng bệnh, nghiên cứu tạo giống cây trồng biến đổi gene kháng hạn (ZmNF-YB2, OsNACs, DREB2A,…), kháng sâu (cry1Ac), kháng thuốc diệt cỏ (CP4-EPSPS) vào lúa, ngô và đậu tương.
Về vấn đề tạo giống cây trồng và biến đổi gene an toàn, PGS. TS Lê Huy Hàm, cho biết “Các bộ ngành ở Việt Nam đang từng bước hoàn thiện khung pháp lý về cây trồng và sản phẩm biến đổi gen. Để đến tay người sử dụng, các sản phẩm đã phải trải qua rất nhiều khâu kiểm nghiệm, đánh giá khác nhau. Việc kiểm nghiệm quy tụ các cơ quan đầu ngành về công nghệ di truyền, bảo vệ thực vật, tác động môi trường, sinh thái, nông học, hệ quy chế tham gia… Không có chuyện dễ dàng đưa sản phẩm biến đổi gen không an toàn tới cho người dân sử dụng”. Sự cố gắng, hăng say nghiên cứu không ngừng nghỉ, PGS.TS Lê Huy Hàm đóng góp nhiều công trình, dự án nghiên cứu khoa học hợp tác quốc tế, đề tài nghiên cứu cấp Nhà nước, cấp Bộ. Ông đã có 38 bài báo được công bố trên các Tạp chí và Hội nghị quốc tế; 107 bài báo trên các Tạp chí trong nước. Xuất bản 02 giáo trình và 02 sách tham khảo. Với những thành tích đã cống hiến cho sự nghiệp nghiên cứu khoa học nước nhà, Ông vinh dự nhận được bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Khoa học Công nghệ, Bộ tài nguyên và Môi trường, Bằng Lao động Sáng tạo của tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, và nhiều Bằng khen, Giấy khen của Công đoàn Nông nghiệp và Ban Chấp hành Đảng bộ Bộ Nông nghiệp Việt Nam.
Ngoài những thành công vang dội của cá nhân, PGS. TS Lê Huy Hàm cùng tập thể lãnh đạo, cán bộ của Viện đã khơi thông dòng chảy để “con thuyền” Viện Di truyền Nông nghiệp Việt Nam vươn khơi, vươn xa đạt được nhiều kết quả to lớn trong phục vụ sản xuất nông nghiệp, nâng cao năng suất lao động và đời sống của nhân dân. Viện Di truyền Nông nghiệp Việt Nam đã đạt được 01 giải thưởng quốc tế về đóng góp phát triển nông nghiệp Châu Á Thái Bình Dương năm 1995; được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhì; Cờ thi đua của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; 02 giải thưởng Hùng Vương; 10 Huy chương vàng; 05 giải thưởng Bông lúa vàng và 05 Cúp vàng tại Hội chợ triển lãm Nông nghiệp Quốc tế tại Cần Thơ; 05 giải thưởng khoa học công nghệ Vifotec; 11 Bằng Lao động Sáng tạo; Các bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Khoa học công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Trong thời gian tới, nhằm mục tiêu phát triển hợp tác quốc tế theo hướng đi vào chiều sâu. PGS.TS Lê Huy Hàm cho biết “Viện đã đã có quan hệ hệ hợp tác chặt chẽ với các viện, trường ở các quốc gia trên thế giới có nền công nghệ khoa học tiên tiến như: Hoa Kỳ, Anh, pháp, Bỉ, Nhật, Hà Lan, Hàn Quốc, Nga, Đan Mạch, Autralia, Belarus, Ukraine và các tổ chức quốc tế như IRRI, IAEA, FAO, CIAT, ICGEB,… Đồng thời Viện đã thành lập 03 phòng thí nghiệm liên kết đã đi vào hoạt động: Phòng thí nghiệm liên kết Việt – Pháp về Chức năng hệ gene Cây lúa và Công nghệ Sinh học Thực vật (LMI Rice), Phòng thí nghiệm liên kết Việt – Mỹ về hệ gene Thực vật và Công nghệ Sinh học (PGBL), Phòng thí nghiệm liên kết Việt Nam – CIAT (Trung tâm nông nghiệp Nhiệt đới quốc tế) – RIKEN (Nhật Bản) về Chọn giống Phân tử sắn (ILCMB)”. Bằng nhiệt huyết nghề nghiệp, niềm đam mê nghiên cứu khoa học, với mong muốn đưa khoa học kỹ thuật hiện đại vào cải tiến và phát triển nông nghiệp, góp phần làm giàu cho quê hương đất nước. Có thể nói PGS.TS. Lê Huy Hàm – Người sinh ra là để cống hiến và nâng tầm khoa học nước nhà, tạo đà cho sự phát triển bền vững của nền nông nghiệp Việt Nam.
NGỌC GIÁP
